Uitkomsten onderzoek gebruik zorgstandaarden in de praktijk

12 juli 2022

Er is een uitgebreide set van kwaliteitsstandaarden voor de ggz. Akwa GGZ en de Nederlandse ggz hebben bij 1.000 ggz-professionals in 59 teams de praktische ervaring met een vijftal zorgstandaarden onderzocht. Er is in kaart gebracht waar de standaarden goed aansluiten op de praktijk, waar knelpunten zitten en welke specifieke ondersteuning professionals nodig hebben. In het onderzoek zijn ook de algemene thema’s samen beslissen, betrekken van naasten, herstelondersteuning en evalueren onderzocht. Resultaten zijn verkregen door enquêtes en verdiepende interviews.

Van visie naar praktijk: samen beslissen, betrekken naasten en herstelondersteuning

Samen beslissen, het betrekken van naasten, en persoonlijk, maatschappelijk en sociaal herstel zijn onderdeel van de visie op zorg in de ggz. Betrokken teams blijken veel aandacht te hebben voor deze thema’s, maar bij de uitvoering ervan zijn veel verschillen tussen én binnen teams. Knelpunt voor veel teams is om van visie naar beleid en vervolgens naar toepassing in de praktijk te komen. Professionals willen ondersteuning om deze thema’s te vertalen naar de dagelijkse praktijk. Ook wensen teams ondersteuning bij de inzet van ervaringsdeskundigen. Hoewel de zorgstandaard aanbeveelt ervaringsdeskundigen in te zetten voor naasten- en herstelondersteuning gebeurt dit in de praktijk nog weinig.

Marjan ter Avest, directeur MIND: “Fijn dat teams zoveel aandacht hebben voor deze belangrijke thema’s. De genoemde knelpunten zijn vergelijkbaar met signalen van cliënten en naasten die wij ontvangen. Deze uitkomsten bieden mooie kansen om vanuit MIND en de cliënten- en naastenbeweging bij te dragen aan verbeteringen. Denk aan deskundigheidsbevordering door geschoolde ervaringsdeskundigen via ons MIND Expert Center, proeftuinen opzetten voor samenwerking tussen teams en de cliënten- en naastenbeweging, of de gezamenlijke ontwikkeling van hulpmiddelen. Zo kunnen we als cliënten, naasten en professionals met en van elkaar leren en verbeteren.”

Evalueren als onderdeel van de behandeling

Iets meer dan de helft van de teams geeft aan dat structureel evalueren een aandachtspunt is. Teams zijn ook verdeeld over het belang van evalueren met vragenlijsten. Een deel van de teams vindt dat het bijdraagt aan de kwaliteit van zorg en merkt dat de patiënt het waardeert als uitkomsten besproken worden. Een ander deel ziet het meer als een verplichting. Niet alle teams gebruiken vragenlijsten of bespreken de uitkomsten met de patiënt. Die verschillen zijn er ook binnen teams. Teams die evalueren als aandachtspunt benoemen, geven aan evalueren beter in te willen zetten om de behandeling bij te sturen of af te sluiten.

Aanbevolen interventies en toepassing in de praktijk

Een zorgstandaard doet aanbevelingen voor passende interventies en een eventuele volgorde hiervan.  Vaak wordt aanbevolen te starten met interventies zoals psycho-educatie, voordat zwaardere interventies zoals psychotherapeutische of medicamenteuze interventies worden ingezet. Het onderzoek laat zien dat minder intensieve interventies regelmatig worden overgeslagen. De zorgstandaard ADHD adviseert te starten met een enkelvoudige behandeling, in de praktijk start de helft van de teams juist met een gecombineerde behandeling. De zorgstandaard Psychose beveelt cognitieve gedragstherapie (CGT) aan als voorkeursbehandeling. Teams hebben dit in theorie wel in hun behandelaanbod, maar patiënten ontvangen CGT niet systematisch als behandeling, veelal door gebrek aan capaciteit.

Samenwerking
Het komt regelmatig voor dat aanbevolen behandelingen niet beschikbaar zijn binnen het team zelf. Om de patiënt toch deze zorg te kunnen bieden, is samenwerking met andere teams binnen en buiten de organisatie gewenst. Professionals geven aan dat deze samenwerking soms moeizaam verloopt.

Organisatie van zorg en capaciteit
Capaciteit wordt door bijna alle teams als knelpunt genoemd. Hierdoor wordt er gekozen voor andere of een andere volgorde van in de zorgstandaard beschreven interventies. Groepsbehandelingen en eHealth worden gezien als mogelijke oplossingen voor de beperkte capaciteit. Teams zijn daarbij soms zoekende hoe zij dit concreet vorm kunnen geven. Veel professionals hebben behoefte aan opleiding, training en uitwisseling met andere teams.

Rapport en aanpak knelpunten

Alex de Ridder, lid van winning team kwaliteit de Nederlandse ggz: “Dit rapport geeft echt stof tot nadenken. Vaak is het beeld dat bij implementatie van zorgstandaarden we meer moeten gaan doen. Dit onderzoek laat zien dat we nu juist vaak te veel tegelijk doen, lichte interventies overslaan of sneller dan nodig medicatie voorschrijven. In deze tijden van personele krapte kunnen zorgstandaarden ons helpen om effectiever om te gaan met schaarse middelen. Tijdig evalueren m.b.v. dashboards en vragenlijsten kan ook helpen om bewuster keuzes samen met cliënt en systeem te maken, en daarmee over- én onderbehandeling voorkomen. De constatering dat specifieke interventies vaak wel beschikbaar zijn maar niet ingezet worden door het bestaan van interne schotten onderstreept de noodzaak voor instellingen om zorgaanbod meer transdiagnostisch te gaan organiseren.”

Samen met patiënten-, beroeps- en brancheverenigingen worden knelpunten besproken en aangepakt. Zo worden zorgstandaarden waar nodig aangepast en zal passende ondersteuning worden ontwikkeld. De thema’s samen beslissen en evalueren zijn belangrijke thema’s voor nu en volgend jaar. Binnenkort start het project Meer CGT bij psychose en via GGZ Team Talks kunnen teams deskundigheidsbevordering op maat van een expert ontvangen.

Deelnemende teams hebben een terugkoppeling ontvangen met hun eigen uitkomsten en hoe deze zich verhouden tot andere teams.

Download de samenvatting van het rapport.
Download het rapport met alle uitkomsten per thema en zorgstandaard.