Maarten Merkx over het belang van evidence based werken ‘Evalueren werkt bij iedereen’

Uit onderzoek blijkt dat er grote verschillen zijn in hoe teams omgaan met evalueren. Ook binnen teams zijn er verschillen. Bij de meeste teams wordt evalueren periodiek en met een algemene structuur vormgegeven. Over het belang van evalueren met vragenlijsten zijn de meningen verdeeld. Een deel van de teams vindt het belangrijk om de behandeling op deze manier te evalueren. Een ander deel ziet het meer als een verplichting. De conclusie van het onderzoek is dat niet alle teams vragenlijsten gebruiken en dat de uitkomsten van vragenlijsten maar door een klein deel van de teams met de patiënt worden besproken.

Tijdig bijsturen door evaluatie

Maarten is een groot voorstander van evidence based werken en onderdeel daarvan is dat je zo vaak mogelijk evalueert. “Evalueren en het resultaat bespreken met de cliënt is een van de zogenaamde common factors”, zegt hij. Een common factor is een werkzaam element van een behandeling, ongeacht het therapeutische kader, van waaruit een behandelaar werkt. “Evalueren draagt eraan bij dat cliënten weer zo snel mogelijk zelfstandig buiten de ggz kunnen functioneren. Het stelt behandelaren in staat tijdig bij te sturen. Is mijn indicatiestelling juist? Is de behandeling effectief en knapt de cliënt op zoals verwacht? Zo niet, dan moet je als behandelaar de bereidheid hebben om na te denken waar dat aan ligt. Door te evalueren kun je hypothesen toetsen en de behandeling, in overleg met de cliënt, daar waar nodig aanpassen.”

“Evalueren laat zien of een behandeling aanslaat”, vervolgt hij. “Als iemand bijvoorbeeld antidepressiva gebruikt, dan moet uit evaluatie blijken of de medicatie aanslaat en de depressiescore daalt. Gebeurt dat niet, dan kun je er erover nadenken of iemand daadwerkelijk depressief is. Tijdens evalueren kunnen ook feiten boven tafel komen die tijdens de intake niet bekend waren, zegt Maarten. “Denk aan schuldenproblematiek. Dat is een enorme zorg. Iemand met een posttraumatische stressstoornis die nog in een verzekeringskwestie zit bijvoorbeeld, kun je op dat moment beter niet behandelen. We weten uit onderzoek dat dat niet werkt.”

Vragenlijst belangrijke tool

Hoe je het evaluatieproces vormgeeft? Volgens Maarten is er literatuur die zegt dat je elke vijf sessies moet evalueren, maar is er ook literatuur die aangeeft dat je door elke sessie te evalueren een effectiviteits- en efficiencyslag maakt. “Dat is afhankelijk van de klachten en de ernst van de klachten waar iemand last van heeft”, zegt hij. De vragenlijst is volgens hem een belangrijke tool. “Om te kijken of een chemokuur aanslaat, doe je bloedonderzoek en soms een scan. Om te kijken of een gebroken been goed geneest, maak je een foto. In de ggz is de vragenlijst het meest objectieve meetinstrument dat we beschikbaar hebben en daarom ontzettend belangrijk om in te zetten. Uit onderzoek weten we dat hoe vaker je evalueert, hoe groter de kans op een effectief en efficiënt traject. Door in te zetten op evalueren win je dus ook behandelzittingen die je vervolgens weer kunt inzetten voor andere cliënten. Regelmatig objectief evalueren kan een bescheiden bijdrage leveren aan het oplossen van de wachtlijstproblematiek.”

Maarten pleit ervoor om vragenlijsten niet alleen systematisch in te zetten voor het evalueren van de behandelvoortgang, maar ook om de resultaten te bespreken met de cliënt. Maarten: “Door een cliënt bijvoorbeeld te vertellen hoe indrukwekkend het is wat hij of zij in vijf sessies heeft gerealiseerd, kun je iemand enorm bevestigen voor de inspanning die zij of hij heeft gedaan. Iedere cliënt heeft belang bij het terugkoppelen en inzichtelijk maken van de behandelresultaten. Of het nou gaat om mensen met lichte of met ernstige psychiatrische stoornissen. Ook die laatste groep is geholpen met frequente en systematische evaluatie. Waarschijnlijk gaat het bij deze groep niet zozeer over symptoomreductie, maar meer over het verbeteren van de kwaliteit van leven. “

Effectiviteit en efficiëntie ggz vergroten

Het objectief meten van de behandelresultaten en het terugkoppelen daarvan verhoogt volgens Maarten niet alleen de effectiviteit van interventies. Daarnaast heeft deze manier van werken een positief effect op de efficiëntie in de hele ggz. Maarten: “Regelmatig evalueren draagt niet alleen bij betere behandelresultaten, maar zorgt ook voor kortere behandelduur. Dat is nodig in deze tijd waarin we als ggz worstelen met een te krappe arbeidsmarkt, een toename van mensen die een beroep doen op de ggz en de krappe financiële ruimte. Data die we in de behandelkamer verzamelen, kunnen gebruikt worden als basis voor de verschillende lerende netwerken, in op data gedreven behandelingen en value based healthcare. In mijn optiek is er een enorme winst te behalen als we als ggz het evalueren met behulp van meetinstrumenten niet alleen omarmen maar nu ook daadwerkelijk gaan doen.”