Leren omgaan met de stemmen in mijn hoofd

Robin (44) hoort sinds zijn 25e stemmen. Stemmen die niet te herleiden zijn naar een stemgeluid in de omgeving. Na een zware tijd lukte het Robin om weer de regie in zijn eigen hoofd terug te krijgen. Het horen van stemmen is nu onderdeel van zijn leven. Vroeger zag hij het als een last, tegenwoordig als een verrijking.

Blijven hangen in een trip

‘De eerste keer dat ik stemmen hoorde was tijdens een LSD-trip. Tijdens die trip dacht ik terug aan een heftige ervaring uit mijn jeugd. Sinds de trip voel, zie en hoor ik dagelijks dingen die anderen niet ervaren. Soms zijn het stemmen van vrienden, familie of beroemde mensen, maar de meeste stemmen zijn onbekend voor mij. Ik hoor ze sindsdien elke dag, in m’n hoofd maar later ook buiten mijn hoofd. Soms zijn ze positief, maar vaak ook negatief. Zo zeiden ze bijvoorbeeld dat ik mijn ziel kwijt was en dat ik er een einde aan moest maken.

Psychische crisis

Na een tijdje klonken de stemmen steeds dreigender en werd ik steeds banger. Ik wilde ervan weg vluchten. Maar die stemmen zaten in mijn hoofd, dus waar kon ik heen? Ik was zo gefocust op die stemmen, dat ik langzamerhand steeds meer mezelf isoleerde van anderen. Tegelijkertijd met mensen en stemmen omgaan is alsof je continu moet multi-tasken, iets wat ik toen nog niet geleerd had. Doordat ik mijzelf afzonderde, kregen de stemmen steeds meer ruimte. Ik kwam in een psychische crisis terecht en belandde in de psychiatrie. Er volgden meerdere opnames. Destijds lag de focus in de psychiatrie sterk op medicijnen, maar bij mij gingen de stemmen daar niet van weg.

De diagnose

Ik kreeg in eerste instantie de diagnose psychose en later schizofrenie. In die tijd een ‘logische’ verklaring voor het horen van stemmen. Tegenwoordig is bekend dat stemmen horen veel voorkomt. Bij verschillende psychiatrische en neurologische diagnoses, maar nog vaker bij mensen zonder diagnose. Een traumatische ervaring kan een belangrijke oorzaak zijn voor het stemmen horen. Bij mij begon het toen ik tijdens die LSD-trip terugdacht aan mijn moeder die, toen ik 4 jaar was suïcide had gepleegd. Terwijl ik mij afvroeg of ik invloed op haar keuze had gehad, hoorde ik een vrouwenstem zeggen: “Jij hebt haar toch niet vermoord?”. Dat was de eerste keer dat ik een stem hoorde terwijl er niemand om mij heen was.

Mijn innerlijke stem

Tijdens een gedwongen opname vroeg een verpleegkundige tijdens het theedrinken een keer aan mij: ‘Wat zeggen de stemmen?’. Dat was mij nog niet eerder gevraagd. Hij vroeg ook of ik kon terugpraten. Terugschreeuwen had ik al eens gedaan – dat werkte niet. Maar van binnen terugpraten? Ik wist niet of dat kon. In die tijd begon ik uit spirituele nood veel te bidden. Na verloop van tijd merkte ik dat ik op die manier mijn eigen innerlijke stem had ontwikkeld. Ik ging mijn eigen innerlijke stem gebruiken om tegen de stemmen terug te praten en om bewust positieve gedachten tegenover de negatieve gedachten te zetten. Ik merkte dat ik door mijn gedachten van binnenuit uit te spreken, de andere stemmen kon uitblokken. Ik kreeg beetje bij beetje steeds meer grip op mijn eigen gedachten.

Weg naar herstel

Tijdens mijn laatste, vrijwillige opname in 2005 begon voor mij het herstel. Niet dat de stemmen verdwenen, maar ik leerde er steeds beter mee omgaan. Daarnaast stopte ik met blowen, wat erg hielp tegen de paranoia. En vond ik een medicijn dat wél hielp, zonder al te veel vervelende bijwerkingen. Ook daar gingen de stemmen niet van weg, maar ik begon minder angst en meer stabiliteit te ervaren. Een belangrijk keerpunt was dat ik begon te geloven dat ik stapje voor stapje mijn doelen in het leven alsnog kon bereiken. Ik ging van de opname naar beschermd wonen en een paar jaar later woonde ik weer zelfstandig. Langzamerhand legde ik weer contact met familie en vrienden en sloot ik nieuwe vriendschappen. Ik ben veel vrijwilligerswerk gaan doen en dook het uitgaansleven weer in. Ik had iets in te halen, maar dit keer wel zonder alcohol of drugs.

Stemmen horen is menselijk

In 2009 bezocht ik het wereldcongres over stemmen horen. Zij benaderden stemmen horen als iets menselijks, als een variatie. Zoals je ook je links- of rechtshandig kunt zijn, kun je wel of geen stemmen horen. Het werd gezien als iets waar je mee kunt leren omgaan in plaats van iets dat je moet onderdrukken of negeren. Ik verwachtte op het congres alleen maar professoren en wetenschappers, maar er waren ook ervaringsdeskundigen die openhartig hun verhaal deden. Zij hadden er verstand van omdat zij het zelf hadden doorleefd. Ik had nog nooit van ‘ervaringsdeskundigheid’ gehoord, maar het trok mij meteen aan. Na het congres besloot ik als ervaringsdeskundige aan de slag te gaan. In 2012 startte ik bij RIBW Nijmegen & Rivierenland: het eerste Steunpunt Stemmen Horen. Bij het steunpunt bieden we informatie en ondersteuning aan mensen die stemmen horen, hun naasten en aan hulpverleners.

Ik leerde ook manieren om tot een goed gesprek met de stemmen te komen. Uit zulke gesprekken kan blijken dat sommige negatieve stemmen een helpende bedoeling hebben. Ze kunnen je wijzen op iets wat niet goed zit in je leven. Dit soort gesprekken veranderde de relatie tussen mij en de stemmen van een stelletje pestkoppen waar ik het slachtoffer van was, naar een soort samenwerking en vriendschap. Ik zie het horen van stemmen nu meer als een verrijking, dan als een last.

Iets magisch

Leren omgaan met stemmen was voor mij voor een groot deel ook leren omgaan met angst, paranoia en stress. Dat lukt nu allemaal veel beter. Hoe meer ik mijn dagen vul met zinvolle, leuke en nuttige dingen, hoe minder stemmen ik hoor. Ik hoor nog steeds dagelijks stemmen, maar ervaar het niet meer als een probleem. Ik zie het nu als een bijzondere zintuigelijke ervaring. Het is een onderdeel van m’n leven, waar ik zelf ook invloed op heb. Als ik minder slaap, merk ik bijvoorbeeld dat ik meer stemmen hoor. En als ik stress heb, hoor ik vaker negatieve stemmen. Het is daarom extra belangrijk voor mij om goed voor mijn rust en balans te zorgen. Zeker nu ik werk en vader ben van twee lieve zoontjes van twee en vijf jaar. Ik hoor overigens ook wel vriendelijke en grappige stemmen. En soms hoor ik zelfs muziek, dat is wel tof! Stemmen horen kan ook echt iets magisch hebben.’

Robin heeft een boek geschreven over de omgang met stemmen horen, genaamd: Leren omgaan met stemmen horen: een op herstel en emancipatie gerichte benadering.

Herken jij jezelf in dit verhaal of ken je iemand met deze klachten en heb je hier vragen over?

Voor betrouwbare informatie over goede zorg bij psychische klachten:

Heb jij ook last van stemmen in je hoofd?

Wat Robin je dan mee wil geven: ‘Stemmen horen is menselijk. Je kunt ermee leren omgaan. Zorg goed voor jezelf en hou de regie in eigen hoofd. Geloof of doe niet klakkeloos alles wat de stemmen zeggen. Blijf dingen doen die voor jou leuk, nuttig of zinvol zijn. Zoek mensen op met wie je goed en open over het stemmen horen kunt praten. Het kan fijn zijn om met een ervaringsdeskundige te praten – zij weten hoe het is. Zoek informatie op over stemmen horen en over hoe je ermee om kunt leren gaan. Vraag op tijd om hulp als dat nodig is. Bezoek bijvoorbeeld Thuisarts.nl, hier kun je terecht voor hulp en vind je betrouwbare informatie die is samengesteld door zorgverleners en ervaringsdeskundigen.’

Tips voor naasten van mensen die stemmen horen

Robin: ‘Realiseer je dat de stemmen echt zijn. Iemand die stemmen hoort, hoort echt iets. Creëer een veilige situatie zodat iemand er open over kan praten. Hou een relatie van medemens tot medemens. Toon interesse in de persoon en in diens ervaringen met de stemmen. Vertrouw er ook op dat iemand met stemmen horen om kan leren gaan. Hou die hoop levend, ook als die persoon dat zelf niet (meer) inziet. Zoek informatie op over stemmen horen en hoe je daar als naaste goed mee om kunt gaan.’

De afgebeelde persoon is niet dezelfde persoon als in het verhaal