Van nieuwsgierige techliefhebber tot pionier met VR in de ggz

Van eerste kennismaking tot passend gebruik in de praktijk

Birgit maakt voor het eerst kennis met VR op een EMDR-congres, waar VR-brillen klaarstonden om te testen. Ze zag direct veel potentie. Bij een volgend bezoek ontdekte ze het autonome EMDR-protocol, dat diepe indruk op haar maakte. Ze zag meteen de meerwaarde: cliënten kunnen zelfstandig thuis verder werken, bijvoorbeeld om een sessie af te ronden die in de praktijk is gestart. “Als de spanning is afgenomen tot 5, dan kunnen de resterende stappen ook thuis,” legt ze uit.

Het systeem is zo ingericht dat behandelaars VR op een passende manier kunnen inzetten. Eenvoudige exposure-oefeningen kunnen bijvoorbeeld ook worden begeleid door de POH-ggz. Voor de EMDR-modules is echter een afgeronde basisopleiding EMDR vereist. Omdat eenvoudige angsten en complexere trauma’s vaak samengaan, kunnen cliënten zelf aan de slag met bijvoorbeeld emetofobie (angst voor overgeven), terwijl zij samen met de behandelaar focussen op de meer complexe traumaklachten.

Cliëntervaring: laagdrempelig en effectief

Een van Birgits cliënten vertelt hoe ze het gebruik van VR in haar behandeling heeft ervaren:

“Het was heel fijn om in mijn eigen omgeving op een laagdrempelige manier met bepaalde ervaringen en gevoelens aan de slag te gaan. Omdat ik al diverse sessies met Birgit had gehad, wist ik gelukkig wel een beetje wat me te wachten stond en hoe EMDR werkte. Birgit had mij goed uitgelegd hoe ik de VR-bril kon gebruiken. Ik was verrast dat eigenlijk in relatief korte sessies met de VR-bril van ongeveer een half uur de spanning van bepaalde ervaringen al weg was.”

De cliënt merkte dat VR haar hielp om zelfstandig verder te werken aan haar herstel:

“Ik heb de meest heftige ervaringen samen met Birgit gedaan in normale sessies. Voor de wat minder heftige ervaringen, en na al een tijdje EMDR met Birgit te hebben gedaan, vond ik de VR-bril heel fijn. Zo heb ik mijn lijstje goed kunnen afwerken en kan ik zeggen dat ik alle ervaringen die ik had genoteerd vóór aanvang van de behandeling, heb ‘afgewerkt’. Dat heeft erg bijgedragen aan mijn herstel.”

Toegankelijk, intuïtief en méér dan exposure

In haar praktijk merkt Birgit dat de meeste cliënten enthousiast zijn. Leeftijd of digitale vaardigheden spelen hierbij nauwelijks een rol; persoonlijke voorkeur weegt zwaarder. Samen in de praktijk starten verlaagt de drempel, en de bediening is zo intuïtief dat vrijwel iedereen het snel leert.

Daarnaast biedt VR meer dan alleen exposure-oefeningen. Cliënten kunnen ook zelf kiezen voor ontspannings- of ademhalingsoefeningen. Soms heeft de bril zelfs onverwachte voordelen: sociale prikkels vallen weg, waardoor de focus beter behouden blijft. Cliënten zitten letterlijk in hun eigen wereld.

Regie bij de cliënt, maar altijd met een plan

Birgit ziet dat VR-behandelingen vaak korter duren. Cliënten ervaren meer regie, en het huiswerk wordt gevarieerder en aantrekkelijker door de toevoeging van de VR-bril. De drempel om zelfstandig te oefenen wordt aanzienlijk lager.

Ze benadrukt dat VR geen vervanging is voor oefenen in de echte wereld. Het uiteindelijke doel blijft dat cliënten hun uitdagingen daadwerkelijk in het dagelijks leven aangaan. Wanneer direct oefenen (nog) niet haalbaar is, kan VR een waardevolle en veilige opstap bieden. Bijvoorbeeld bij angst om met het openbaar vervoer te reizen: in VR kan een cliënt alvast oefenen door virtueel in een bus te zitten terwijl alle passagiers hen aankijken. Zodra de client ervaart dat in de virtuele wereld diens angstige verwachting niet uitkomt, is het belangrijk de stap naar de echte wereld te zetten. En sommige vormen van exposure zijn in de praktijk onmogelijk, zoals het nabootsen van bij huiselijk geweld. Daar kan VR een waardevol alternatief bieden.

Leren door te doen

Voor zorgprofessionals die twijfelen, heeft Birgit een helder advies: gewoon doen. Angstige verwachtingen omtrent de inzet van VR zitten volgens haar vaker bij de therapeut dan bij de cliënt. Daarom raadt ze aan om zelf te ervaren wat VR kan betekenen.

“Net als bij een Tupperware-party,” zegt ze, “pak het op, test het uit en ontdek de mogelijkheden.” Ze vindt het belangrijk om technologische ontwikkelingen te volgen, kritisch naar kosten te kijken en continu verbeterpunten te zoeken. Wie met VR werkt, kan bovendien waardevolle feedback geven aan ontwikkelaars, zodat toepassingen blijven verbeteren.

De blik vooruit

Birgit ziet de toekomst van VR in de ggz breed. Naast behandeling verwacht ze meer en betere toepassingen voor diagnostiek, medische hypnose en mindfulness. Ze ziet ook kansen voor cultuurspecifieke toepassingen: mensen kunnen in hun eigen taal en zonder schaamte aan de slag.

“Je kunt nu al een kind met ADHD virtueel in een klaslokaal zetten en stapsgewijs meer prikkels toevoegen. Zo kun je onderzoeken hoe lang het kind taken kan volhouden. De mogelijkheden groeien snel, en ik kijk uit naar alle nieuwe toepassingen. Binnen de bril kan er bovendien steeds meer ‘op maat’ worden gemaakt. Zo kan je bij een roofoverval een dader realistisch tonen, compleet met zwarte hoodie en stoppelbaardje.

Ik hoop dat de technologie kostenefficiënt blijft of wordt, zodat veel cliënten kunnen profiteren van deze mooie innovaties.”