Seksualiteit in de praktijk: herkenning, diagnostisering en behandeling van seksuele problemen

24 november 2020

Seksuele disfuncties zijn stoornissen die het vermogen om seksueel actief te zijn of seksueel plezier te ervaren, belemmeren. Of mensen met seksuele klachten hulp zoeken hangt samen met hoeveel last zij ervan hebben en of zorgverleners oog hebben voor seksualiteit en er actief naar vragen. Met de implementatie van de zorgstandaard Seksuele disfuncties kan de (h)erkenning, diagnostiek en behandeling van mensen met seksuele klachten en disfuncties worden verbeterd. Speciaal voor dit doeleinde zijn korte stripverhalen ontwikkeld en gebundeld in het boekje ‘Seksualiteit in de praktijk’, als onderdeel van de zorgstandaard. Hester Pastoor, voorzitter Nederlandse Vereniging Voor Seksuologie (NVVS), Ellen Laan, hoogleraar seksuele gezondheid, en Peter Leusink, huisarts, vertellen over het belang van aandacht voor seksualiteit en hoe de zorgstandaard en strips hierbij helpen.

Lastig bespreekbaar

Ellen Laan legt uit waarom seksualiteit vaak lastig bespreekbaar is: “Seks is een onderwerp omgeven met taboes sinds al ver voor onze jaartelling. Seksualiteit is altijd gezien als een gevaarlijke drift, maar omdat voortplanting noodzaak is voor het voortbestaan van de soort, is het onderwerp voor religieuze en seculiere machthebbers altijd enorm ingewikkeld geweest. En dat is het ‘on en off’ nog steeds, denk aan Polen met het verbod op abortus als meest recente voorbeeld. Seks moet, maar dan het liefst zoveel mogelijk zonder ongebreidelde lust, met inachtneming van, vooral vrouwelijke, kuisheid. Seks, en vooral seks die enigszins lustvol is, moet worden gecontroleerd en beknot.”

Belangrijk voor iedereen

Ellen: “Seksualiteit is belangrijk voor de kwaliteit van leven, voor geestelijke en lichamelijke gezondheid. En vooral sinds halverwege de vorige eeuw speelt seksualiteit een belangrijke rol in relationele tevredenheid. Seks is dus eigenlijk heel belangrijk voor iedereen, maar goede informatie over seksualiteit is nog steeds beperkt. En we beschouwen seksualiteit vooral als iets dat hoort binnen het privédomein van de slaapkamer van monogame individuen. Door de repressie van seksuele lust is het nog steeds een onderwerp dat met schaamte is omgeven.”

Aandacht voor seksualiteit

Het is belangrijk dat er aandacht is voor seksualiteit, zegt Peter Leusink: “Seksualiteit draagt wezenlijk bij aan de gezondheid en het welzijn van mensen. Mensen willen aangeraakt worden, zoeken genot, willen troost, contact, plezier. In de manier hoe mensen seksualiteit beleven of zich seksueel gedragen zie je hoe mensen zich tot anderen en zichzelf verhouden, of en hoe ze zich hechten, hoe emoties worden gereguleerd, hoe ze met kwetsbaarheid en autonomie omgaan. Allemaal relevante thema’s binnen de ggz. Verstoring van seksualiteit kan een psychisch probleem in stand houden of verergeren, of op zijn minst de kwaliteit van leven verminderen. Een geestelijke gezondheidszorg die daar geen aandacht aan besteedt is als een ouder die een kind verwaarloost: het komt er wel, maar gemankeerd.”

Praten normaliseert

Ellen: “Het is niet verwonderlijk dat veel mensen problemen hebben met seks. Je wordt geacht het te doen, maar hoe en wat werkt, wat plezier geeft, daar hebben we het liever niet over. Praten over seks normaliseert het onderwerp. Het doet ons realiseren dat seks meestal niet vanzelf blijft gaan zodra de eerste verliefdheid is gezakt en dat de meeste mensen dat herkennen. En dat het individuele en relationele rijkdom kan geven als je jezelf toestaat om je seksuele potentieel te ontwikkelen.
Hulp vragen op dit belangrijke levensgebied is niets om je voor te schamen. In Nederland hebben we professionals zoals dokters en psychologen die heel gedegen zijn opgeleid tot seksuoloog en kunnen helpen bij problemen met of zorgen over seksualiteit. Die zorg is nu goed vastgelegd in de zorgstandaard Seksuele disfuncties, die gebaseerd is op de meest recente wetenschappelijke inzichten over wat goede seksuologische zorg is.”

Minder taboe

Peter merkt in zijn dagelijkse praktijk dat seksualiteit veel minder een taboe is bij patiënten dan bij hulpverleners. “Als je patiënten vragen stelt over seks geven ze bijna allen antwoord en zijn blij daarover te hebben kunnen vertellen. Hulpverleners zijn veel terughoudender. In de vele ontslagbrieven vanuit de ggz die ik de afgelopen 26 jaar als huisarts heb gelezen, heb ik maar 1 of 2 keer iets over seksualiteit gelezen, tenzij het seksueel misbruik betreft. Zelfs in dat geval wordt alleen het trauma behandeld en wordt geen aandacht besteed aan de seksuele relatie of beleving. Dat geeft wel aan hoezeer de ggz met dit onderwerp worstelt.
Als je overigens aan deze hulpverleners vraagt of ze seksualiteit een taboe vinden, dan wordt dat ontkent en vinden ze het erg belangrijk. Het blijkt dan ook dat kennis verwerven en een gesprekstraining volgen veel belangrijker zijn om seksuologisch competent te worden, dan het hebben van een tolerante attitude over seks. Ik hoop dan ook dat de strips collega’s helpen bij bewustwording en geïnspireerd raken over seks te praten. Iedereen kan met eenvoudige diagnostiek en basale gesprekvaardigheden mensen al een eind op weg helpen. En is er meer nodig, betrek er dan een seksuoloog bij.”

Toegankelijke vorm

Hester Pastoor, voorzitter NVVS, is betrokken geweest bij de ontwikkeling van de strips en legt uit waarom is gekozen voor deze vorm. Hester: “Strips zijn een toegankelijke vorm voor een ingewikkeld en uitgebreid document als een zorgstandaard. Er zullen maar weinig professionals zijn die de standaard helemaal lezen. Zeker als ze seksualiteit al een lastig onderwerp vinden. De strip toont op een luchtige manier dat het bespreken van seksualiteit van belang is, maar niet eng of moeilijk hoeft te zijn. En de strip bevat ook een samenvatting van de belangrijkste zaken uit de zorgstandaard Seksuele Disfuncties.”

In de strips vind je informatie over herkenning, diagnostiek en behandeling. Er wordt getoond hoe een gesprek met de patiënt kan gaan, welke vragen je kunt stellen en wat het verloop kan zijn. Na elke strip vind je een korte samenvatting met de belangrijkste informatie uit de zorgstandaard.

Ook voor medische professionals

De strips zijn met name bedoeld voor professionals die in hun dagelijkse praktijk ook te maken krijgen met vragen of problematiek rondom seksualiteit. Hester: “Het doel is deze professionals alert te maken op het thema, handvatten te geven en te tonen dat de drempel om seksualiteit te bespreken niet zo hoog hoeft te zijn. Ook willen we aantonen dat goede seksuologische zorg effectief kan zijn en breder is dan alleen seksualiteit. Ik ben heel blij dat deze strips er nu zijn. Ze zijn erg toegankelijk en vestigen daardoor meer aandacht op dit belangrijke thema. Ik hoop dat dit effect breder gaat dan de ggz en bijvoorbeeld ook medische professionals bereikt. Zij komen immers ook patiënten met seksuele klachten tegen.”

Seksualiteit in de praktijk: herkenning, diagnostisering en behandeling van seksuele problemen

De strip is onderdeel van de zorgstandaard Seksuele disfuncties.