Samenwerking gemeente en Indigo voor KOPP/KOV
Kinderen van ouders met psychische problemen (KOPP) en kinderen van verslaafde ouders (KOV) hebben 2 tot 3 keer groter risico om zelf psychische en/of verslavingsproblematiek te ontwikkelen. Preventie, vroege opsporing en gepaste interventies kunnen ernstige problemen voorkomen. In Rotterdam werken Indigo Rijnmond en de gemeente samen aan preventie. We spreken hierover met Anouk Sijbenga, zelf KOPP-kind en programmaleider jeugd Indigo Preventie Rijnmond, onderdeel van de Parnassia groep.
Ongeveer 1 op 6 kinderen is een zogenaamd KOPP/KOV kind. Omgerekend zijn dat in Rotterdam zo’n 20.400 kinderen tot 18 jaar. Uit een factorenanalyse van de Gemeente Rotterdam blijkt dat de factor ouderlijke psychopathologie een groot risico geeft op het niet kansrijk, niet veilig en ongezond opgroeien van de Rotterdamse jeugd. Bovendien is deze gerankt als de op één na belangrijkste factor waaraan gewerkt moet worden.
Taboe doorbreken
Anouk “Je kind een gelukkige jeugd geven, dat is wat alle ouders willen. Maar opvoeden valt niet altijd mee. Zeker als je zelf (soms) niet lekker in je vel zit. Voor ouders met stress en/of psychische problemen kan het opvoeden van hun kinderen een extra belasting zijn. Zeker wanneer het met henzelf niet goed gaat. Ouders kunnen bijvoorbeeld te maken hebben met schuldgevoelens. De ervaring en gesprekken met ouders leert ons dat veel ouders zich hierin erg eenzaam en onbegrepen voelen. Het blijft een taboe om hierover te praten met anderen. Ouders moeten zich verhouden tegenover het (maatschappelijke) beeld van de ouder die beschikbaar is voor de kinderen en hen verzorgt. Misschien nog meer dan vroeger vanwege de vergelijkingen die je maakt met andere ouders op sociale media.”
Het “kind van….” Dinart, 12 jaar
“Voor de “kinderen van….” is het lastig dat hun ouders zich niet lekker voelen. Ze merken dat hun ouder sneller boos is, vaak moe is, of juist regelmatig moet huilen. Soms is het onvoorspelbaar hoe hun ouder zich vandaag zal gedragen. Ze kunnen zich zorgen om de ouder maken als ze op school zitten, schamen zich misschien voor gedrag van hun ouder, of denken dat het hun schuld is dat de ouder zich niet goed voelt.”
Dinart: “Mijn moeder is geestelijk ziek. Iets in haar hersenen zorgt ervoor dat ze snel boos of verdrietig wordt en dat haar gedrag heel snel wisselt. Het ene moment vindt ze iets goed en is ze vrolijk. Het andere moment vindt ze het toch niet goed en is ze boos. Ik vind dat soms vervelend. Ik heb in gesprekken geleerd dat meer kinderen het moeilijk hebben thuis. Ik hoef me niet te schamen. Ik kan er niets aan doen dat mijn moeder ziek is. Het geeft mij een fijn gevoel om mijn verhaal te kunnen vertellen.” (Jong010 krant)
Preventie in samenwerking met de gemeente
Anouk: “Rotterdam investeert in preventie, maandelijks hebben we overleg met de gemeente. Voor de KOPP/KOV kinderen en hun ouder(s) is er een ruim aanbod: ouder baby interventie, VIPP SD, Piep zei de muis, Billy Boem, KOPP Doepraat, KOPP 12-15, KOPP 15-23, KOPP op Rotterdam. Voor ouders hebben we een interventie ‘goed genoeg ouderschap’. Daarbij kunnen we mee op huisbezoek met wijkteammedewerkers of zelf met een gezin spreken; onze zogenaamde familie adviesgesprekken. In klassen, met name groepen 7 en 8, geven we lessen “mijn familie en ik”, waarbij KOPP ook besproken wordt. Daarbij kunnen intermediairs een deskundigheidsbevordering over dit thema volgen en wordt er jaarlijks een KOPP/KOV symposium georganiseerd voor zorg-en onderwijsprofessionals.”
Preventie standaard onderdeel van de behandeling en andere teams inspireren
“Binnen de Parnassia Groep zijn wij in september begonnen om preventie standaard onderdeel uit te laten maken voor mensen met kinderen die in behandeling zijn bij FACT-teams in Rotterdam Zuid. Zo is het voor behandelaren vanzelfsprekend om dit te benoemen in de intake, en ook wordt er aan de kinderen gevraagd hoe het met hen gaat. We kunnen op de DBC van de persoon die in behandeling is maximaal 5 gesprekken met het gezin aangaan, en willen daarbij ook de kinderen zien, tenzij ze te jong zijn, zo is er altijd aandacht voor de kinderen. Vanuit een gemeentelijke subsidie is er in het najaar van 2020 een methodiekbeschrijving gemaakt voor deze gesprekken zodat ook andere teams en organisaties deze toe kunnen gaan passen. Teams van bijvoorbeeld PsyQ en Indigo basis GGZ betrekken ons al regelmatig bij gezinnen als er kinderen aanwezig zijn.”
“Vorig jaar is de gemeente Rotterdam gestart met een Walstroom lab om het maatschappelijke vraagstuk rondom de factor ouderlijke psychopathologie aan te pakken en zoveel mogelijk van de 20.400 kinderen te bereiken. Met beleidsambtenaren en diverse mensen werkzaam in formele en informele zorgorganisaties in Rotterdam zijn we bijna een jaar lang aan de slag gegaan en hieruit zijn een aantal projecten gerold, zoals bovenstaande methodiekbeschrijving.”
Werken aan preventie door samenwerking met gemeente
“Wij vinden het erg prettig samenwerken met de Gemeente Rotterdam, omdat we een gezamenlijk doel hebben, oog voor de “kinderen van.” We werken er samen aan om zoveel mogelijk te voorkomen dat deze kinderen last krijgen van de ouderlijke problematiek, maar ook om ouders te helpen zich minder schuldig te voelen en hen handvaten aan te reiken hoe zij een zo goed mogelijke ouder kunnen zijn.”
Anouk Sijbenga: “Zelf ben ik ook een KOPP-kind”
“Zelf ben ik ook een KOPP-kind. Hoewel ik daar pas achter kwam toen ik bij Indigo kwam werken. In mijn opleiding ontwikkelingspsychologie heb ik nooit iets over KOPP/KOV gehoord. Veel van de thematiek waar KOPP- kinderen mee te maken hebben, herken ik vanuit mijn eigen jeugd. Zoals je schamen om een vriend(in) mee naar huis te nemen, omdat in mijn geval mijn vader tijdens zijn depressie alleen maar in zijn pyjama/badjas door het huis liep. Mijn vader kreeg medicatie en had o.a. gesprekken met de huisarts, maar er is nooit naar mij gevraagd door de professionals die betrokken waren. Ik ben ervan overtuigd dat ik hem beter had kunnen begrijpen als ik wat meer uitleg had gekregen over wat een depressie is. Waardoor ik niet als 13-jarige puber met m’n handen in m’n zij naast zijn bed had gestaan om boos tegen hem te zeggen dat hij maar zwak was door steeds in bed te blijven liggen en ik veel sterker was. Hij voelde zich dan schuldig en werd nog somberder. En nu snap ik heel goed waarom hij depressief was door diverse factoren die hem in die periode overkwamen (o.a. zijn vader die suïcide pleegde twee weken nadat zijn moeder overleed), plus vermoedelijk een genetisch component. Destijds had ik graag meer informatie gekregen en de vraag hoe het nou eigenlijk mij ging. Dan had ik me misschien niet altijd sterker hoeven/willen voordoen, want ook ik had er last van.”