Handvatten nodig om naasten te betrekken

30 juni 2020

Naasten betrekken bij de behandeling van patiënten. Hoe belangrijk is het, maar vooral: hoe doe je dat? Volgens Henk-Willem Klaassen, sociaal-psychiatrisch verpleegkundige en trainer bij Naast & Betrokken, is het van essentieel belang dat familieleden, naasten en hulpverleners samenwerken. Te vaak echter ontbreekt het aan handvatten.

Klaassen maakt zich al jarenlang hard voor het betrekken van naasten bij de behandeling van patiënten. In 2014 schreef hij het boek Bondgenoten waarin hij verschillende aspecten van samenwerking tussen hulpverleners en familieleden belicht. Daarnaast werkte hij mee aan de generieke module ‘Samenwerking en ondersteuning naasten van mensen met psychische problematiek’. Deze module vormt een belangrijke stap in de erkenning van de rol die naasten hebben in het herstelproces van mensen met psychische problematiek.

Verschillende rollen

‘De erkenning van de rol van naasten is belangrijk’, zegt Klaassen. ‘Net als het besef dat zij verschillende rollen kunnen vervullen. Soms tegelijkertijd. Zo kan een naaste een belangrijke informatiebron zijn voor diagnostiek & monitoring, maar ook optreden als co-begeleider en een rol spelen in de behandeling. Daarnaast is een naaste vaak mantelzorger, bijvoorbeeld als hij of zij langdurig onbetaalde zorg levert aan de patiënt. Een naaste kan zo verstrikt raken in deze rollen dat hij vastloopt en zelf zorgvrager wordt.’

Hoe waardevol naasten in het behandeltraject ook zijn, toch worden ze lang niet altijd betrokken. Klaassen: ‘Veel behandelaars missen handvatten. Ze zijn bijvoorbeeld niet op de hoogte van het beleid van de ggz-instelling waarvoor ze werken. Of vrezen voor de privacy van de patiënt als ze tegen zijn zin een naaste bij de behandeling betrekken. De generieke module biedt veel informatie. Hij geeft handvatten hoe naasten te betrekken, ook als dat op weerstand stuit.’

Naasten betrekken

‘Naasten betrekken begint met de vraag wie er betrokken zijn bij de patiënt. De volgende vraag is of de patiënt het goed vindt om deze naaste(n) uit te nodigen. Maar daar houdt het niet op. Als een patiënt weigert zijn naasten te betrekken, dan is het belangrijk om door te vragen. En uit te leggen waarom jij als behandelaar zijn familie en/of naasten wél wilt betrekken. Bijvoorbeeld om ze te leren omgaan met de kwetsbaarheid van je patiënt.’

De module geeft door middel van tekst, werkkaarten en een animatiefilm inzicht in hoe behandelaars triadisch te werk gaan. Daarnaast geeft de module handvatten aan naasten. Zij leren hoe ze een bijdrage kunnen leveren aan het triadisch werken en inzien wat ze zélf nodig hebben. Dat is belangrijk, want als naaste ben je vaak in hetzelfde proces verwikkeld als de patiënt. Dat vraagt veel van je.’

Netwerk is belangrijk

De toekomst van de cliënt is misschien wel de belangrijkste reden voor het scholen van professionals in de samenwerking met naasten. Klaassen: ‘Ik vergelijk de psychiatrie wel eens met een pantyfabriek. Keer op keer komen er ladders in het product. Terugval in de psychiatrie kunnen we mijns inziens deels voorkomen door naasten in een vroeg stadium bij de behandelingen te betrekken. En ons te realiseren dat na ontslag een netwerk van naasten belangrijker is dan ooit.’

Samenwerken en ondersteunen van naasten

Wat kan je als professional doen om deze samenwerking vorm te geven? Speciaal voor dit doeleinde is de werkkaart ‘Samenwerken en ondersteunen van naasten’ ontwikkeld.