Doorontwikkeling kwaliteitsstandaard Vaktherapie: samen beslissen welke vorm het beste past
Vaktherapie is een manier van behandelen van psychosociale en psychische problematiek waarbij de nadruk ligt op doen en ervaren, en minder op praten. De vaktherapeut en patiënt onderzoeken samen de problematiek en door gerichte oefeningen en werkvormen krijgen emoties en gedachten vorm. In de generieke module Vaktherapie is vastgelegd door patiënten, naasten en professionals wat de rol en plek is van vaktherapie in het behandeltraject, wat vaktherapeuten kunnen betekenen en hoe deze zorg eruitziet.
De generieke module Vaktherapie: volop in ontwikkeling
De Federatie Vaktherapeutische Beroepen (FVB) was nauw betrokken bij de ontwikkeling van de generieke module Vaktherapie (GMVT), die eind 2017 werd vastgesteld. De afgelopen jaren stak de Federatie veel energie in doorontwikkeling van de module en uitwerking van het onderhoudsplan. Dat resulteert in een plan voor herziening van de module. Victor Boldewijn, projectleider GMVT, Annemarie Abbing, Bestuurslid Kennisinnovatie FVB en Lina Fuhrmann, lid projectgroep GMVT vertellen.
Ervaringsgerichte therapie
Annemarie: “Vaktherapie is ervaringsgerichte therapie en bestaat uit zeven disciplines: beeldende therapie, muziektherapie, dramatherapie, danstherapie, psychomotorische (kinder)therapie en speltherapie. Vaktherapeuten werken vanuit een transdiagnostisch perspectief, waarbij de focus niet alleen op de stoornis ligt, maar ook op de onderliggende, transdiagnostische factoren zoals bijvoorbeeld emotieregulatie, (lichaams)waarneming en spanningsregulatie (arousal). Door de ervaringen die de cliënt opdoet, wordt er gewerkt aan bewustwording en nieuwe inzichten. Cliënten leren bijvoorbeeld op andere manieren te reageren op situaties of gevoelens. Zo kan de cliënt nieuwe mogelijkheden ontdekken en vaste patronen doorbreken. Wat vaktherapie kan betekenen is vaak nog onvoldoende bekend bij cliënten én verwijzers. Daarom is het goed dat de generieke module Vaktherapie er is.”
Projectgroep voor input herziening
Annemarie: “Als FVB hebben we veel aandacht voor de doorontwikkeling van de GMVT en halen we actief informatie op bij onze vaktherapeuten in het werkveld. We vinden het belangrijk dat de visie en ervaring vanuit de praktijk goed vertegenwoordigd is. Daarom hebben we in 2018 een projectgroep opgericht waarin vanuit elke vaktherapeutische discipline een vertegenwoordiger is aangesloten.”
Victor: “Deze projectgroep werkt aan de aandachtspunten die in het onderhoudsplan staan dat bij de oplevering van de GMVT is meegegeven. Het is bijvoorbeeld gewenst dat er meer informatie komt over wanneer vaktherapie kan worden ingezet en wat de meerwaarde is. Bij het werken aan doorontwikkeling hebben de disciplinevertegenwoordigers steeds afstemming met de achterban, besturen van verenigingen, werkgroepen, kennisinnovatoren, lectoren en MIND. De projectgroep werkt aan input voor de herziening en doorontwikkeling én heeft aandacht voor de implementatie en bekendheid van de GMVT onder vaktherapeuten. We hebben workshops georganiseerd, ledenvergaderingen bezocht én via nieuwsberichten en artikelen in het vaktijdschrift de GMVT geïntroduceerd in de diverse werkvelden.”
Pilotonderzoek en achterbanraadpleging
Annemarie: “Er loopt nu een pilotonderzoek over het werkgebied van de vaktherapeutische beroepen bij de doelgroepen kind & jeugd, volwassenen en ouderen. Dit onderzoek wordt gedaan aan de hand van een aantal casestudies bij lopende behandelingen, waarbij het perspectief van de therapeut en de cliënt wordt belicht. Deze casestudies dienen ook als voorbeeld van verschillende manieren waarop er transdiagnostisch wordt gewerkt. En we halen actief informatie op bij onze vaktherapeuten in het werkveld. Een voorbeeld hiervan is het organiseren van een achterbanraadpleging onder alle leden van de FVB. Collega Lina Fuhrmann is danstherapeut en lid van de projectgroep en kan precies vertellen hoe we dit hebben aangepakt.”
Opzet achterbanraadpleging
Lina: “De achterbanraadpleging hebben we opgezet als online enquête en gedeeld met alle leden van de FVB. Uiteindelijk hebben 890 vaktherapeuten de online enquête ingevuld, een respons van ca. 24% waarbij alle vaktherapeutische disciplines zijn vertegenwoordigd. We wilden weten hoe bekend de GMVT inmiddels is en in hoeverre deze gebruikt wordt. Ook wilden we van collega-vaktherapeuten antwoord krijgen op de vraag voor wie vaktherapie bedoeld is en of er kenmerkende elementen van de afzonderlijke vaktherapeutische disciplines aan te wijzen zijn?
Dit komt voort uit een vraag uit het onderhoudsplan. Wanneer is een bepaalde vaktherapeutische behandeling geïndiceerd? Dit is belangrijke informatie voor verwijzers en cliënten. De antwoorden op deze vraag zijn voornamelijk gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, maar kennis en ervaring uit de praktijk is net zo waardevol. De achterbanraadpleging is tot stand gekomen in samenwerking met alle disciplinevertegenwoordigers, waarbij ik samen met een collega het voortouw heb genomen en we nauw hebben samengewerkt met Annemarie, de kennisinnovator van de FVB. De besturen van de afzonderlijke verenigingen zijn geïnformeerd en meegenomen in het proces.”
Aanbevelingen voor de doorontwikkeling
Lina: “De raadpleging heeft waardevolle informatie opgeleverd die we hebben samengevat in een aantal aanbevelingen voor de implementatie en doorontwikkeling. Zo doen we onder andere de aanbeveling om samenvattingen van kernelementen van elke discipline mee te nemen in de doorontwikkeling van de GMVT. Deze beschrijvingen die ook in bijvoorbeeld keuzekaarten voor de cliënt kunnen worden opgenomen, kunnen ondersteunend zijn voor cliënt en verwijzer in de gezamenlijke besluitvorming voor een vaktherapeutische behandeling. Duidelijk werd ook dat de uitwerking van de transdiagnostische visie in de GMVT aandacht nodig heeft. Er bestaat nu een zekere ambivalentie van de in de GMVT omschreven transdiagnostische factoren. Vaktherapie is waarschijnlijk niet beperkt tot de zeven beschreven factoren in de GMVT. Men staat positief tegenover het streven naar heldere en herkenbare taal tussen vaktherapeuten, cliënten en verwijzers tegelijkertijd wordt het beschreven kader als beperkend ervaren. Vandaar dat we dat in de GMVT willen herzien waarbij betere definiëring en wens voor betere onderbouwing punten van aandacht zijn. Verdere gesprekken met vaktherapeuten, cliënten en naasten, grondige informatievoorziening én meer onderzoek zullen de komende tijd hopelijk bijdragen aan heldere definiëring en verdere uitwerking van de transdiagnostische visie en factoren voor vaktherapie. Ook willen we de leesbaarheid vergroten.”
GMVT als referentiekader
Lina: “Een meerderheid van de respondenten ziet en ervaart het belang van de GMVT. De GMVT wordt gebruikt als referentiekader, ondersteunt in de communicatie met externe partijen en biedt een gezamenlijke taal. De komende tijd willen we onze achterban nog gerichter informeren over de inhoud van de GMVT. In het najaar organiseert de FVB een webinar voor haar leden over de GMVT.”
Uitdaging gelukt
Lina: “We vonden het belangrijk om alle verenigingen te betrekken in het proces, juist omdat de GMVT een generiek document is en actuele en heldere informatie over vaktherapie moet bieden aan cliënten, verwijzers en andere partijen. Dat was een grote uitdaging en is aardig gelukt. We zijn blij dat het merendeel van de respondenten intussen bekend is met het bestaan van de GMVT en de transdiagnostische visie. Ook gaven veel vaktherapeuten aan graag meer informatie te willen ontvangen, dus er is ook interesse en draagvlak. De GMVT heeft inmiddels bekendheid onder onze eigen achterban en onze wens is dat deze kennis nog veel breder bekend wordt in het veld.”