Digitalisering vaktherapie in stroomversnelling door corona

Nijland en Van Zutphen schakelden in korte tijd noodgedwongen over van live naar online vaktherapie. Een enorme omslag. Van Zutphen werkt in haar praktijken Bloei en Bij1 en bij GGZ Ingeest met kwetsbare mensen die, hoewel ze verbaal soms zeer sterk zijn, een andere ingang nodig hebben om bij hun gevoel te komen. Bijvoorbeeld door te tekenen, te schilderen of ruimtelijk te werken met klei, steen of andere materialen.
Nijland werkt als psychomotorisch therapeut in zijn eigen praktijk Bewust Doen! en bij KieN in Sneek met mensen die weinig of geen contact hebben met hun lichaam. Door middel van activiteiten gericht op bewegen en lichaamsbeleving helpt hij mensen bewust te worden en op basis daarvan keuzes te maken in het dagelijks leven.

Oogcontact maken

‘Of het nu om beeldende therapie of om psychomotorische therapie gaat, vaktherapie is heel fysiek’, zegt Van Zutphen. ‘Dat is online een groot gemis. Je kunt niet samen of naast cliënten werken en met ze meebewegen. Online vaktherapie is wezenlijk anders. Bij beeldbellen communiceer je via een scherm en dat is veel vermoeiender dan een live gesprek. Ik denk omdat je geen oogcontact kunt maken. Je probeert in de camera te kijken op het moment dat het ertoe doet, maar je wilt tegelijkertijd iemands gezicht lezen. Dat gaat niet, toch moet je jezelf als therapeut inprenten op het juiste moment in de camera te kijken. Dat is belangrijk.’

Nijland kreeg net als Van Zutphen de eerste weken aan het eind van de dag last van hoofdpijn. Het kostte hem zeker drie weken om online vaktherapie zich eigen te maken. ‘Om online tools en programma’s te leren kennen, te onderzoeken welke programma’s AVG-proof zijn en om te gaan met tegenslag zoals een slechte of trage internetverbinding. Zo maakten we mee dat midden in een goed gesprek de wifi uitviel. Dat is frustrerend. Voor de cliënt, maar net zo goed voor de therapeut’, aldus Nijland.

Creatief proces

Beide vaktherapeuten ontdekten hoe belangrijk flexibiliteit en creativiteit is in deze tijd. ‘Als ondernemer ben ik van nature flexibel, maar online beeldende therapie geven is een wel heel bijzondere uitdaging’, zegt Van Zutphen. ‘Ik probeer de beperkingen te accepteren en te kijken wat er nog wel kan. Met sommige cliënten lukt het prima om beeldend te werken. Die hebben hun eigen spulletjes en gaan daarmee aan de slag. Met andere cliënten praat ik meer dan voorheen. Daarnaast heb ik ontdekt dat imaginaire rescripting, een techniek binnen de schematherapie waarbij je een stukje pijn uit het verleden probeert weg te nemen, online heel goed kan uitpakken. Deze therapie heb ik dan ook veel ingezet.’

‘Het is een continue zoektocht naar wat je nog wel kunt doen’, zegt Nijland. Hoewel hij zijn live sessies nooit zou willen inruilen voor online therapie, ziet hij zeker voordelen van het creatieve proces. ‘Als je als therapeut gelooft dat je je cliënt móet zien en hem of haar alleen grenzen kunt laten ervaren door middel van bijvoorbeeld een potje badminton, dan loop je vast. Zelf houd ik van innovatie en het bedenken van creatieve opdrachten. Een ademhalingsoefening voor de camera uitvoeren kan prima, maar cliënten een toren laten bouwen van een stapel schoenen of de opdracht geven een hut te bouwen is leuker. Online vaktherapie levert nieuwe activiteiten en ervaringen op die je weer kunt gebruiken tijdens de live-contacten.’

Fysieke afstand

Toch is online vaktherapie zeker niet voor iedereen geschikt, vinden Nijland en Van Zutphen. Het is volgens hen opvallend hoe verschillend cliënten reageren. Van Zutphen: ‘Voor sommigen is beeldbellen heel confronterend omdat ze behalve met hun therapeut ook met zichzelf worden geconfronteerd. Anderen hebben daar minder moeite mee en vinden de fysieke afstand juist wel prettig.’ Verrassend en leuk vinden de therapeuten het dat ze tijdens de online sessies meer van de thuissituatie van hun cliënten te zien krijgen. ‘Dat geeft inzicht en soms nieuwe informatie.’

Of er na corona een toekomst is weggelegd voor online vaktherapie? De vaktherapeuten denken dat het vooral een toevoeging kan zijn. Voor kort vinger aan de pols contact bijvoorbeeld is beeldbellen ideaal. Ook is het volgens Nijland een stuk gemakkelijker om online af te spreken met gezinnen als de leden vanaf diverse locaties kunnen inbellen. Daarnaast zijn sommige cliënten geholpen met praktische voordelen zoals minder reistijd en -kosten. Toch gaat er volgens de therapeuten niets boven live contact. Nijland: ‘Een cliënt kan prima een glimlach opzetten als we aan het beeldbellen zijn, maar iemand in zijn volledigheid ervaren zegt mij veel meer en kan iets heel anders vertellen. De context, die mis je online.’